Hans Ittmann; Beelden in Beweging

Beeldhouwer en kunstschilder Hans Ittmann (1914 – 1972) was in de jaren vijftig en zestig een zeer actief en veelgevraagd kunstenaar. In opdracht van architecten vervaardigde hij sculpturen bij scholen, zwembaden, woonblokken en openbare gebouwen. In steden als Rotterdam, Amsterdam, Emmen en Groningen staan nog altijd kunstwerken van hem in de openbare ruimte. Tegelijk was hij een van de gangmakers in de kunstenaarsverenigingen Creatie en Liga Nieuw Beelden. Hans Ittmann haalde architecten als Gerrit Rietveld en Benjamin Merkelbach bij de Liga en ijverde als geen ander voor een nauwe samenwerking tussen beeldend kunstenaars en architecten in het vormgeven van een nieuwe stedenbouw. In het oeuvre van Hans Ittmann is dan ook de echo hoorbaar van de ideeën van de grote vernieuwers van de naoorlogse tijd, zoals Aldo van Eyck en Constant.

Voor Hans Ittmann kwam de beeldhouwkunst op de eerste plaats. Dat neemt niet weg dat hij heel zijn leven ook geschilderd en getekend heeft en een picturaal oeuvre heeft nagelaten dat uit honderden doeken, gouaches, aquarellen enzovoorts bestaat. Helaas heeft hij hier weinig van geëxposeerd. De verscheidenheid aan stijlen en thema’s weerspiegelt de evolutie die de kunstenaar in tientallen jaren doormaakte maar vormt ook een staalkaart van zijn indrukwekkende beheersing van het métier en van zijn grote talent. Na zijn plotselinge dood raakte dit deel van zijn werk het eerst in vergetelheid, maar het sculpturale volgde. Tegelijk met de sloop van een aantal van de panden waar zijn kunstwerken bij of op werden geplaatst, werden zijn metalen of houten plastieken afgebroken. Dat lot trof bijvoorbeeld het Witbauthuis in Amsterdam en het openbaar zwembad in Almelo. Andere kunstwerken belandden in depot, weer anderen zijn simpelweg ‘zoek’. Naarmate de ideeën rond wederopbouwarchitectuur in vergetelheid raakten, begonnen de kunstenaars die daaraan hun lot had verbonden diezelfde weg te volgen.

Ruim een halve eeuw na zijn dood is de naam Hans Ittmann nog slechts bekend bij kenners. Ten onrechte. De thematiek van zijn werk heeft eeuwigheidswaarde, het vitalisme en de speelsheid die uit veel kunstwerken spreken maken het bovendien geschikt voor een breder publiek. Nu de waardering voor de kunst uit de wederopbouwjaren gestaag weer aan belang wint, wordt het tijd de mens en zijn kunst opnieuw onder de aandacht te brengen. Enkele liefhebbers vormden met dat doel de ‘Werkgroep Hans Ittmann’. Een van hen, historicus en journalist Jeroen Kuypers, schreef naar aanleiding van veel lezen, kijken en reflecteren een boek over leven en werk van Hans Ittmann. Marco Machielse fotografeerde een honderdtal kunstwerken, zowel in de openbare ruimte als in privébezit. Met ‘Beelden in Beweging’ is zeker niet het laatste woord over Hans Ittmann gezegd, maar wel, sinds lange tijd, opnieuw het eerste.