Het leven in Valkenswaard 18 – De dialecten

In dit magazine vindt u verhalen van schrijfsters en schrijvers in de dialecten van Valkenswaard. Dialecten, want binnen de gemeentegrenzen worden verschillende dialecten gesproken. De verschillende dorpskernen hebben namelijk ieder hun eigenaardigheden zodat een goed verstaander kan horen uit welk dorp iemand komt.

Zo zegt men bijvoorbeeld voor ‘nieuw’ in Valkenswaard en Borkel en Schaft nèèj maar in Dommelen nuuw. In Valkenswaard en Dommelen zegt men voor handen en honden háánd en heund, in Borkel en Schaft is dat hand en hond (het meervoud is daar dus gelijk aan het enkelvoud). Voor ‘dennenappels’ en ‘mest’ hebben Valkenswaard en Dommelen döllekes en mès(t), maar Borkel en Schaft zeggen böllekes en mèès. Alleen het dialect van Borkel en Schaft heeft nog de sk aan het woordbegin (zoals in skon voor ‘mooi’) en de au voor ui (bijvoorbeeld in haus voor ‘huis’). In Valkenswaard zegt men pláts voor ‘plaats’ en òjjem voor ‘adem’, maar in Dommelen, Borkel en Schaft plak en ássem. In Valkenswaard en Dommelen zegt men voor de ‘merel’ mèlle, in Borkel en Schaft mèlling. Dat is meteen een goed voorbeeld van het veranderende dialect: tegenwoordig zal een ‘merel’ overal wel mirrel worden genoemd.